Page 85 - MUDO 81
P. 85
Mũ Đỏ 81 83
Thái Mai, sinh năm 1902, lớn hơn ông hai tuổi. Cả hai cùng tham
gia các hoạt động sinh viên.
Tuy là trường Tây nhưng hội sinh viên tại đây tự xưng là “Hưng
Nam Phục Việt,” hàm ý chống lại ách lệ thuộc người Pháp. Năm học
cuối, ông Đặng Thái Mai chọn chuyên khoa văn chương. Ông Bửu
Tiếp chọn ngành khoa học. Cả hai cùng tốt nghiệp năm 1926, sau đó
cùng nhau về Huế làm giáo sư Quốc Học, giao tình ngày càng thân
thiết hơn.
Huế đầu thế kỷ 20, và vụ án “Tân Việt Cách Mệnh Đảng”.
Đầu thế kỷ 20, dù triều đình bất lực trước giặc Pháp xâm lược,
nhưng tại kinh đô Huế cũng như khắp nơi, tinh thần quốc gia dân
tộc vẫn mạnh mẽ chống lại ách lệ thuộc, phong trào Đông Du phục
quốc do các bậc sĩ phu phát động được hưởng ứng rộng rãi. Sau vụ
Phan Bội Châu bị Pháp bắt cóc từ Thượng Hải mang về nước kết án
chung thân, tình hình càng sôi sục.
Năm 1927, Huỳnh Thúc Kháng từ chức Viện trưởng Viện Dân
biểu Trung Kỳ để phản đối Pháp, cùng Đào Duy Anh về Huế mở báo
Tiếng Dân, nhà xuất bản Quan Hải Tùng Thư, rồi thành lập Tân Việt
Cách Mệnh Đảng, do Đào Duy Anh là Tổng Thư Ký Sáng Lập. Sẵn
tinh thần “Hưng Nam Phục Việt” và là bạn nhà giáo đồng trang lứa,
hai ông Đặng Thái Mai và Bửu Tiếp thường lui tới sinh hoạt với ông
Đào Duy Anh.
Cùng năm 1927, trong số học trò Quốc Học tham gia bãi khóa có
Võ Giáp, 16 tuổi, bị viên giám thị người Pháp đuổi học. Giáp được
các ông thầy thu xếp đưa vào tập việc tại báo Tiếng Dân và Quan
Hải Tùng Thư. Ngoài trụ sở tòa báo trên đường Đông Ba, căn nhà
của ông bà Đặng Thái Mai tại Huế trở thành nơi tụ hội.
Sau khi đảng Tân Việt được thành lập, số người tụ hội lui tới
ngày càng đông hơn, gồm cả các thầy giáo và học trò. Tổ chức “Học
Sinh Đoàn” của Tân Việt Cách Mệnh Đảng, ngoài Võ Giáp, còn có
thêm hai cô nữ sinh Đồng Khánh tham gia rải truyền đơn, là Huỳnh
Thị Liễu, 14 tuổi, và Nguyễn Thị Quang Thái, 13 tuổi. Kiểu tụ họp
“cách mệnh” tài tử này tất nhiên không thể qua mắt mật thám Pháp.
Tháng Bẩy 1929, Đào Duy Anh bị bắt, đảng Tân Việt tan hàng.
Các thầy trò Quốc Học Đồng Khánh liên hệ lần lượt vào nhà lao
Thừa Phủ. Mấy ông thầy giáo Lê Viết Lượng, Đặng Thái Mai, Bửu
Tiến lãnh án tù ba năm, nhưng đám học trò vị thành niên được thả ra
Tháng mười hai không hai không
